یاران با وفا و شهیدان بی همتا

فهرست اسامی شهدای کربلا (بنی هاشم)

1- عباس بن علی بن ابی طالب علیه السلام

2- علی بن الحسین بن علی بن ابی طالب علیه السلام

3- عبدالله بن حسین بن علی بن ابی طالب علیه السلام

4- قاسم بن الحسن بن علی بن ابی طالب علیه السلام

5- ابوبکر بن حسن بن علی علیه السلام

6- عبدالله بن حسن بن علی علیه السلام

7- عبدالله بن علی علیه السلام

8- عثمان بن علی علیه السلام

9- جعفر بن علی بن ابی طالب علیه السلام

10 - ابو بکر بن علی بن ابی طالب علیه السلام

11- جعفر بن عقیل بن ابی طالب علیه السلام

12 - عبد الرحمن بن عقیل بن ابی طالب علیه السلام

13 - عون بن عبدالله بن جعفر بن ابی طالب علیه السلام

14 - محمد بن عبد الله بن جعفر بن ابی طالب علیه السلام

15 - عبد الله بن مسلم بن عقیل بن ابی طالب علیه السلام

16 - محمد بن مسلم بن عقیل بن ابی طالب علیه السلام

17 - محمد بن ابی سعید بن عقیل بن ابی طالب علیه السلام

مقدمه

بسم رب الشهداء والصدیقین

الحمد لله رب العالمین والصلوة والسلام علی نبینا محبی وآله الطاهرین ولا سیما حجه بن الحسن أرواحنا فداه

واقعه بزرگ کربلا و شهادت ابی عبداللَّه الحسین علیه السلام و یاران باوفایش برای همه انسان های آزاده، از ملیت های مختلف به خصوص مسلمانان و پیروان قرآن، جریانی آموزنده و انسان ساز به شمار می رود.

شناخت صحیح از قیام عاشورا و آگاهی دقیق از اهداف والای این نهضت مقدّس همانند چراغ فروزانی است که راه را برای پویندگان وادی معرفت روشن می سازد و درس مقاومت را تا مرز شهادت در مقابله با افکار انحرافی و توطئه های شیطانی قدرت های سلطه گر، به همگان آموزش می دهد.

مکتب عاشورا، قیام در راه خداوند را اساس عزّت و سعادت ابدی و زندگی با ستمگران را منشأ ذلّت و حقارت معرفی می کند و ندای «إنّی لا أرَی الْمَوت الاّ السَعاده والحَیاه مَعَ الظّالِمینَ إِِلاّ بَرْماً؛ همانا مرگ را جز سعادت و خوشبختی و زندگی با ستمگران را جز ذلّت و خواری نمی بینم» را به گوش جهانیان می رساند.

نوشتار مختصری که در اختیار شما قرار می گیرد، مشتمل بر اسامی و معرّفی افرادی است که روز عاشورا در رکاب سالار شهیدان به درجه رفیع شهادت رسیدند و تعداد آنان، آن چنان که معروف است هفتاد و دو تن می باشد ولی بعضی از مورّخان و محققّان همانند سید بن طاووس رحمه الله آمار شهدای نهضت حسینی را بیش از این نقل نموده اند.

هر چند از سخنان امام حسین علیه السلام در شب عاشورا خطاب به یارانش آن جا که می فرماید: «همانا من اصحابی با وفا تر و بهتر از اصحاب خود

ص:8

فصل اوّل: یاران امام حسین علیه السلام از آل ابی طالب علیهم السلام(بنی هاشم)

2 - حضرت علی بن الحسین بن علی بن ابی طالب علیهم السلام

حضرت علی اکبرعلیه السلام یازدهم شعبان سال سی و سه هجری قمری (2 سال قبل از وفات عثمان) به دنیا آمد. او به هنگام شهادت وارد بیست و هشتمین سال حیات خود شده بود امّا بعضی از مورّخان سن او را هفده، هجده، نوزده و بیست و پنج سال هم نوشته اند. مادرش لیلا دختر ابی مرّه عروه بن مسعود ثقفی است. ابو مرّه از یک خاندان اصیل و شریفی بوده و از رسول خداصلی الله علیه وآله روایات فراوانی در شرافت و جلالت عروه بن مسعود موجود می باشد. ابو مخنّف از عقیبه بن سمعان نقل می کند که امام در طول مسیر حرکت به طرف کربلا، در یک رویای صادقانه دید که اسب سواری، عنان اسب را می کشد و می گوید این جمعیت در حرکتند و مرگ به سویشان می آید. امام علیه السلام به علی اکبرعلیه السلام فرمودند: «این ندای دل است که مرگ را به ما خبر می دهد، علی بن الحسین علیهما السلام عرض کرد: «پدر جان خدا پیشامد بدی برایت نیاورد. ما بر حقّیم و از مرگ هراسی نداریم. امام در حقّ فرزندش این چنین دعا فرمود: «خدا جزای خیر به تو عنایت فرماید، بهترین پاداشی که از سوی پدری به پسری عنایت می فرماید».

بعد از شهادت اصحاب، علی اکبرعلیه السلام که تنهایی پدر را دید، نَفْس شجاع، غیرت هاشمی و روحیه تسلیم نا پذیرش، او را واداشت که از پدر اذن میدان بگیرد. پدر با چشمانی گریان و قلبی سوزان به او اجازه داد. او به میدان رفت و به لشکر، حمله سختی نمود، گروهی او را محاصره کردند و از هر طرف شمشیرها بود که بر او فرود می آمد تا اینکه بدنش را قطعه قطعه کردند. در این هنگام با صدای بلند پدر را فرا خواند، امام علیه السلام خود را بر بالین علی اکبرعلیه السلام رساند در حالیکه بدنش قطعه قطعه شده بود و این چنین فرمود: خداوند بکشد مردمی را که تو را کشتند، چقدر این مردم بر خدا و هتک حرمت رسولش جری

ص:11

3 - عبد اللَّه بن حسین بن علی بن ابی طالب علیهم السلام

طفل شش ماهه امام حسین علیه السلام علی اصغرعلیه السلام می باشد. هنگامی که علی اکبرعلیه السلام به شهادت رسید؛ زنانِ اهل حرم به امام خبر دادند که طفل شیرخوار بسیار تشنه است. ایشان طفل شش ماهه را در بغل گرفت و به میان سپاه دشمن برد و او را بر سر دست بلند نمود و فرمود: «اگر به من رحم نمی کنید به این کودک ترحّم کنید.» هنوز سخن امام علیه السلام تمام نشده بود که حرمله «لعنه اللَّه عَلَیه» تیری بر گلوی از گل نازکتر حضرت علی اصغرعلیه السلام زد و او در آغوش پدر در خون خود غلتید.

5 - ابوبکر بن حسن بن علی علیهم السلام

ایشان فرزند امام حسن مجتبی علیه السلام و مادرش رمله (امّ ولد) بود. از مدینه همراه عمویش امام حسین علیه السلام به کربلا آمد و روز عاشورا اجازه میدان گرفت و پس از نبرد سختی به شهادت رسید. ابوبکر در هنگام شهادت شانزده سال داشت.

8 - عثمان بن علی علیهما السلام

پدرش امیرمؤمنان علیه السلام و مادرش امّ البنین علیها السلام می باشد. به خاطر علاقه زیادی که علی علیه السلام به عثمان بن مظعون یکی از اصحاب رسول خداصلی الله علیه وآله داشت نام فرزندش را عثمان گذاشت. عثمان به سفارش حضر ت عباس علیه السلام پس از شهادت برادرش عبداللَّه به میدان جنگ رفت. و در حالی که شمشیر می زد و رجز می خواند، خولی بن یزید او را سخت مجروح کرد و مردی از قبیله بنی ابان سر مبارکش را از بدن شریفش جدا ساخت. او دوّمین فرزند امّ البنین علیها السلام است که در روز عاشورا در سن بیست و سه سالگی به شهادت رسید.

11- جعفر بن عقیل بن ابی طالب علیهم السلام

پدرش، عقیل برادر علی علیه السلام است. برخی گفته اند: مادرش در واقعه کربلا حضور داشت. جعفر در روز عاشورا به میدان جنگ شتافت و در حالی که مادرش جلوی خیمه ایستاده بود و او را نظاره می کرد به شهادت رسید.

15 - عبد اللَّه بن مسلم بن عقیل بن ابی طالب علیهم السلام

رقیه دختر امیرالمؤمنین علیه السلام مادر عبداللَّه بن مسلم است. او در کربلا حضور داشت. عبداللَّه به میدان نبرد رفت و حمله نمود. تعدادی را به قتل رساند، سپس عمرو بن صبیح پیشانی او را هدف قرار داد و تیری رها کرد، عبداللَّه دستش را روی صورتش گذاشت که از اصابت تیر جلوگیری کند. تیر آمد و دست را به پیشانی اش دوخت. خواست دستش را بردارد نتوانست. عمرو با تیری قلب عبداللَّه را نشانه گرفت و او را به شهادت رساند.

3 - اَبُو الشَّعْثای کِندی

نام او یزید بن زیاد می باشد وی مردی شریف، دلیر، جسور و تیرانداز ماهری بود. وی پیش از ملاقات امام حسین علیه السلام با حرّ از کوفه به سوی آن حضرت رفت. ابو الشعثاء در روز عاشورا سواره می جنگید چون اسبش زخمی شد، روی زانو در محضر امام علیه السلام نشست و تیرهای فراوانی به طرف دشمن پرتاب کرد. چون تیرانداز ماهری بود فقط پنج تیرش به خطا رفت و جمعی از آنان را به هلاکت رساند. امام حسین علیه السلام درباره ایشان فرمودند: «خدایا تیرش را به هدف برسان و بهشت را پاداش او قرار بده.» چون تیر هایش تمام شد از جا، برخاست و با شمشیر جنگید، تا به شهادت رسید.

5 و 6 - ابو خالد عَمرو بن خالد اسدی و غلامش سعد

عمرو از بزرگان کوفه و شیعیان مخلص بود که همراه مسلم علیه السلام قیام کرد و پس از خیانت مردم کوفه متواری شد. سپس در جریان قیس بن مسّهر، او به اتفاق غلامش سعد (که مردی بزرگوار، محترم و بلند همت بود) و تنی چند با مشقّت، خود را به امام علیه السلام رساندند.

هنگامی که حرّ آنان را دید به امام علیه السلام گفت: این چند نفر جزء یاران شما نیستند من آنان را زندانی می کنم و یا بر می گردانم. امام علیه السلام در جواب فرمودند: «من از آنان مانند جان خود نگهداری و دفاع می کنم، پس از مشاجراتی، حر کوتاه آمد و در حمله اوّل عمرو به اتفاق همان چند تنی که با هم از کوفه آمده بودند به سپاه دشمن حمله ور شدند و جنگیدند اما در محاصره دشمن قرار گرفتند که حضرت عباس علیه السلام به

ص:18

7 - ابو عمره زیاد همدانی صائدی

نامش زیاد بن عریب است که مردی دلیر، متهجّد و پرهیزکار بود. پدر او از اصحاب پیامبرصلی الله علیه وآله و خود او نیز دوران پیامبر را درک کرده بود. روز عاشورا هر بار بر سپاه دشمن حمله می کرد، آن ها را پراکنده می ساخت و سپس به خدمت امام علیه السلام می رسید و دوباره به میدان بر می گشت. سرانجام یکی از سپاه دشمن به او حمله کرد و سرش را از تن جدا نمود.

11 - اَنَس بن حارث

انس از بزرگان صحابه می باشد. او به خوبی به یاد داشت که رسول اکرم صلی الله علیه وآله فرموده بودند: «این، پسرم حسین در سرزمینی از کشور عراق شهید خواهد شد. آگاه باشید هرکه آن لحظه را درک کرد، او را یاری نماید.» انس وقتی متوجه شد که امام علیه السلام در عراق است به همراه عدّه ای از کوفه عازم کربلا شد و در روز عاشورا به میدان رفت. رجز خواند و نبرد کرد تا این که به شهادت رسید.

14 - بکر بن حی تیمی

وی ابتدا در سپاه عمر سعد بود و قصد جنگ با امام علیه السلام را داشت، اما روز عاشورا به سپاه امام علیه السلام پیوست و در حمله اوّل به شهادت رسید.

18 - جُنادَه بن کَعْب بن حارث انصاری

او از کسانی بود که همراه امام علیه السلام از کعبه بیرون آمد و خانواده اش نیز همراه وی بودند. هنگامی که حادثه کربلا پیش آمد او به سوی میدان جنگ شتافت. سپس در حمله نخست، به فیض شهادت نائل گردید.

22 - حارث بن اِمْرَءُ القِیس کِندی

حارث از دلیران متعبّد بود. همراه سپاه ابن سعد به قصد جنگ با امام علیه السلام به کربلا آمد. ولی زمانی که سپاه کوفه امام علیه السلام را محاصره کردند و کلامش را نپذیرفتند او به دفاع از امام علیه السلام به سپاه حسینی پیوست و در روز عاشورا در حمله اوّل به شهادت رسید.

27 - حَجّاج بن بدر

حَجّاج اهل بصره بود. وقتی امام علیه السلام به اشراف و رؤسای قبیله بنی سعد و بنی تمیم از جمله، مسعود بن عمر جهت یاریش نامه نوشت، حجاج بن بدر که آماده حرکت به سوی امام علیه السلام بود از طرف مسعود جواب نامه امام را به خدمت آن حضرت در کربلا رساند و در آنجا ماند تا این که در روز عاشورا در رکاب مولایش به شهادت رسید.

30 - حَنظله بن اَسْعَد شبامی

حَنظله از چهره های شیعی در کوفه، زبان آور، شجاع و معلم قرآن بود. چون سیّد الشهداعلیه السلام به کربلا رسید ایشان به آن حضرت پیوست. وی جزو شهدایی است که تا ظهر عاشورا

ص:25

31 - رافع بن عبداللَّه (غلام مسلم بن کثیر)

رافع به همراه مولایش (مسلم) از کوفه خارج شد و نزدیک فرود آمدن امام علیه السلام در کربلا به آن حضرت پیوست. رافع در میدان جنگ حاضر شد و پس از مسلم بعد از نماز ظهر و در جنگ تن به تن به شهادت رسید.

34 - زُهَیر بن قَین بَجَلی

از شخصیت های برجسته و شجاع کوفه بود. وی در جنگ های مختلف دلاوری های بسیاری از خود نشان داد. ابتدا نیز هوادار جناح عثمان بود اما توفیق یافت که نیک فرجام شده و از شهدای عالی مقام کربلا شود. وی در سال شصت هجری (که امام علیه السلام از مکّه به قصد کوفه حرکت کرده بود) از سفر حج بر می گشت و دوست نداشت با امام برخورد کند و هم منزل شود.

امّا در یکی از منزلگاه ها به ناچار، فرود آمدنش با فرود آمدن کاروان حسینی همزمان شد. امام علیه السلام توسط شخصی برای او پیام فرستاد. زُهیر ابتدا بی توجهی نشان داد اما همسرش او را تشویق کرد تا برود و ببیند خواسته امام علیه السلام چیست. او نزد امام رفت. کلمات امام آتشی در دل او افروخت که از " عثمانی " بودن به " حسینی " بودن تبدیل شد. همسرش نیز همراه او آمد و به کاروان حسینی پیوست. وقتی سپاه حر، راه را بر امام علیه السلام بستند، زهیر با اجازه امام علیه السلام با آنان سخن گفت و به امام علیه السلام پیشنهاد کرد که با آنان بجنگد ولی امام نپذیرفت. شب عاشورا نیز از جمله کسانی بود که با نطقی پُر شور مراتب اخلاص، حمایت و جانبازی خویش را نسبت به امام علیه السلام ثابت کرد و گفت: «اگر هزار بار کشته شوم و زنده گردم، هرگز دست از یاری پسر پیامبر بر نخواهم داشت». روز عاشورا فرماندهی جناح راست که با امام علیه السلام بود به او سپرده شد و پس از امام اولین کسی بود که سواره و غرق در سلاح مقابل دشمن رفت و به نصیحت آنان پرداخت. شمر به طرف او تیری افکند. گفت و گو هایی بین او و شمر انجام گرفت. ظهر عاشورا او و سعید بن عبداللَّه در مقابل امام علیه السلام ایستادند و سپر تیرها شدند تا امام نماز خواندند. پس از اتمام نماز به میدان رفت و شجاعانه نبرد کرد و به شهادت رسید. امام علیه السلام بر سر بالین او آمد، و او را دعا و کُشندگانش را نفرین نمود.

ص:27

35 - عامر بن مسلم 36- سالم (غلام عامر بن مسلم)

عامر از شیعیان بود و با غلامش سالم که از شیعیان بصره و از تابعین مورد اطمینان بود، به همراه برخی دیگر در مکّه به خدمت امام آمدند و با سیّد الشهداعلیه السلام به کربلا رفتند. عامر و سالم هر دو در حمله اوّل به شهادت رسیدند.

40 - سلمان بن مُضارب بَجَلّی

او به همراه پسرعمویش، «زُهَیرِ بنِ قَین» به حج آمده بود. چون زهیر در بین راه به امام حسین علیه السلام پیوست، او هم جزو یاران امام علیه السلام شد و به کربلا آمد و روز عاشورا بعد از نماز ظهر قبل از زهیر به شهادت رسید.

44 - سیف بن مالک عبدی بصری

سیف از شیعیانی بود که در اجتماع خانه ماریه شرکت می کرد و با یزید بن ثُبیط به سوی حسین علیه السلام رفت و به او ملحق شد و همراه آن حضرت بود تا این که بعد از نماز ظهر در جنگ تن به تن به شهادت رسید.

49 - عبد الرحمان بن عَبْدُ الرَّب انصاری

او از اصحاب رسول خداصلی الله علیه وآله و یاران با اخلاص امام علی علیه السلام بود. از کسانی است که به حادثه غدیرخم گواهی داد و گفت از رسول خداصلی الله علیه وآله شنیدم که فرمود: «آگاه باشید همانا خدای عزّوجلّ ولی من است و من ولی مؤمنین پس هر کس من مولای او هستم علی مولای اوست.» علی علیه السلام قرآن را به او تعلیم داد. او همراه امام حسین علیه السلام از مکّه به کربلا آمد و روز عاشورا در حمله اوّل به شهادت رسید.

51 - عبد اللَّه بن بشر خثعمی

عبداللَّه از افراد دلیر و حامی حقایق بود. او با سپاه ابن سعد به قصد جنگ با امام علیه السلام از کوفه حرکت کرد و سپس با گروهی قبل از شعله ور شدن آتش جنگ، به سپاه امام حسین علیه السلام ملحق شد و پیش از ظهر روز عاشورا در حمله نخست به شهادت رسید.

55 - عبّاد بن مهاجر بن ابی المهاجر

عباد یکی از کسانی بود که از آب های جُهَینه، به یاران امام حسین علیه السلام ملحق شد و به شهادت رسید.

59 - عَمرو بن ضَبیعِه

او سواری پیشتاز بود که با عُمَر بن سعد به کربلا آمد و بعد به حلقه یاران امام علیه السلام پیوست و در روز عاشورا در حمله اوّل شهید شد.

62 - قارب بن عبداللَّه (غلام امام حسین علیه السلام)

وی غلام سیّد الشّهداعلیه السلام و مادرش کنیز آن حضرت بود. قارب همراه امام علیه السلام از مدینه به کربلا آمد و روز عاشورا در رکاب ایشان، به شهادت رسید.

70 و 71 - مُجَمَّع بن عبداللَّه و فرزندش عائذ بن مجمّع

پدر مجمع از اصحاب رسول خداصلی الله علیه وآله و خود از یاران امام علی علیه السلام بود. مجمع و پسرش عائذ همراه تعدادی از کوفه خارج و به امام حسین علیه السلام پیوستند. امام از آنها درباره مردم کوفه پرسید، آنها گفتند: «بزرگان کوفه رشوه های کلانی از مردم گرفته اند و دوستدار حکومت شده اند، امّا بقیه مردم دل هایشان به شما گرایش دارد ولی فردا شمشیرهایشان علیه شما خواهد بود. امام علیه السلام فرمود: «از فرستاده من بسوی مردم (قیس بن مسهّر) خبر دارید؟» او گفت: «بلی حصین بن تمیم او را دستگیر کرد.» مورخین و مَقتل نویسان گفته اند این پدر و پسر در روز عاشورا با هم به شهادت رسیدند.

75 - مسلم بن کثیر اعرج اَزُدی کوفی

از تابعین و از همراهان امام علی علیه السلام بود و در یکی از جنگ های آن حضرت پایش آسیب دید و معلول شد و همراه غلامش «رافع» از کوفه خارج شد و نزدیک فرود آمدن امام به کربلا به ایشان پیوست و در روز عاشورا در حمله اوّل به شهادت رسید.

78 - نصر بن ابی نَیزَرْ (غلام علی بن ابی طالب علیهما السلام)

نَیزَرْ، پدر نصر از فرزندان نجّاشی بود و در کودکی میل به دین اسلام پیدا کرد او را نزد پیامبرصلی الله علیه وآله آوردند، حضرت او را تربیت کرد و پرورش داد. چون آن حضرت رحلت فرمود، در کنار امام علی علیه السلام زندگی کرد و در نخلستان آن حضرت مشغول به کار شد. نضر بن ابی نیزر به دست چنین پدری تربیت شد و مدّتی در خدمت امام علی و امام حسن و سپس امام حسین علیهم السلام بود و با آن حضرت از مدینه به مکّه و از آنجا به کربلا رفت، در روز عاشورا ابتدا سواره بود ولی اسب او را زخمی کردند و در حمله اوّل به شهادت رسید.

83 - یزید بن ثُبَیط. 84 - عبداللَّه بن یزید 85 - عبید اللَّه بن یزید

یزید و دو فرزندش، عبداللَّه و عبیداللَّه که از شیعیان بصره و شریف قوم خویش بودند، پس از این که اهل بصره نامه کمک خواهی امام علیه السلام را دریافت کردند، این سه نفر از بصره به کمک حضرت شتافتند تا رسالت خود را که همان نصرت و یاری امام بود، انجام دهند.

یزید بن ثُبَیط با دو فرزندش در منطقه «ابطح» (حوالی مکّه) که امام علیه السلام در آنجا منزل کرده بود، رسیدند و بعد از استراحت به طرف خانه امام حرکت نمودند. از طرفی دیگر حضرت هم که خبر آمدن آنها را شنیده بود، برای دیدار شان به منزل ایشان رفت. امام در منزل ایشان منتظر ماند تا این که یزید و دو فرزندش (در منزل خود) به حضور امام رسیدند. یزید که آن حضرت را در منزل خود دید، گفت: «از فضل و رحمت خداست، سلام بر تو ای پسر رسول خدا.» سپس امام هم در حق او دعای خیر فرمود. سرانجام در روز عاشورا پدر در جنگ تن به تن شهید و دو پسرش در حمله اوّل به شهادت رسیدند.

منابع

1 - اقبال الاعمال سید بن الطاووس رحمه الله

2 - إبصارُ العین فی أنصار الحسین علیه السلام شیخ محمد سماوی رحمه الله

3 - بحارالانوار علامه مجلسی رحمه الله

4 - اللُّهُوف علی قتلی الطّفوف سیّد بن الطاووس رحمه الله

5 - نَفَس المَهموم شیخ عباس قمی رحمه الله

ص:40